Horssen was in de oorlogsjaren nauwelijks van belang voor de bezetter. Strategisch had het dorp nauwelijks waarde. Tot geluk van heel veel mensen die er in een relatief rustig gebied leefden. Dankzij de vele boerenbedrijven was er voldoende voedsel. Ook voor de talrijke onderduikers voor wie daar in dat stille dorpje een onderkomen was gezocht.
Toch zijn ook hier mooie verhalen ontstaan, spannende soms. Verteld met een glimlach of met diepe rimpels in het voorhoofd en een traan in de ogen.
Soms ging het bijna mis. Dan waren er razzia’s. Maar meestal leverden die niets op omdat er altijd wel mensen waren die tijdig waarschuwingen rondstuurden.
Soms ook ging het helemaal fout en werden er onderduikers gesnapt. Ze werden onderworpen aan zware verhoren en bij één van die gelegenheden lieten drie slachtoffers zich onder zware druk ontvallen dat burgemeester Jacques J.C.M. Luske actief had meegeholpen en bemiddeld bij het plaatsen van onderduikers.
Luske werd op 6 maart 1944 gearresteerd en kwam via Arnhem, Amersfoort en Vught in Duitsland terecht. Op 43-jarige leeftijd overleed hij op 27 december 1944 in het concentratiekamp Neuengamme. Zijn stoffelijk overschot werd in 1951 overgebracht naar het kerkhof van Heilig Landstichting.
De herinnering aan de Bergharense burgemeester is in het kerkdorp Horssen (tegenwoordig valt ’t onder de gemeente Druten) altijd blijven voortleven: aanvankelijk via de zogeheten Luskebank op een prominente plaats in het dorp; sinds Bevrijdingsdag 2001 heeft Horssen een echt Luske-monument. Op die vijfde mei is het door de kunstenaar Cor Litjens gemaakte monument officieel onthuld door burgemeester Aelberts en drie kinderen van Luske.
Het was een indrukwekkende plechtigheid, die in beeld en geluid werd vastgelegd door onze cineast Jos Kruisbergen.
Kruisbergen koppelt de onthulling van het monument aan de herinneringen van enkele oude Horssenaren. Luskes zoon Onno verhaalt over het trotse gevoel dat het monument voor zijn vader bij hem oproept. Schoolkinderen blijken zó lang na de oorlog nog steeds diep onder de indruk te zijn van de vele verhalen die ze te horen krijgen.
En een klein jongetje pinkt een traan weg. Hij is gewoon een beetje moe…