Tweestromenland in Beeld en Geluid blijft werken aan de toekomst

Jubileum of niet: ’t is altijd feest

Is het nou een jubileum of is het dat nou net niet? Bij de Stichting Tweestromenland in Beeld en Geluid zijn ze er nog niet helemaal uit. De filmclub bestaat in 2013 negentien jaar en volgens oud-televisiemaker Theo Leeuwenburgh, één van de stichtingsadviseurs, zou dat gevierd moeten worden. “Want stel je voor dat we volgend jaar het vierde lustrum vergeten!” De stichting, ooit opgebouwd rond de Wamelse filmkunstenaar Jos Kruisbergen, vindt echter dat het feestje nog een jaar zou moeten wachten. Want de uit louter vrijwilligers bestaande club moet zuinig-aan doen met de centjes. Aan de andere kant: Jos Kruisbergen is op de kop af 25 jaar actief als filmer van alles wat los en vast zit in Maas en Waal en de aanpalende gebieden. Dus toch een jubileum. Maar helaas: een echt feest zit er niet aan te komen. Eigenlijk is het altijd feest. Er wordt voortdurend met groot plezier aan de toekomst van de stichting gewerkt. En Jos Kruisbergen is nog lang niet van plan om ermee op te houden. Hij vindt zijn onlangs bereikte pensioengerechtigde leeftijd geen reden om achter de geraniums te gaan zitten. “Een mens is zo oud als hij zich voelt. En hoewel het hier en daar wel een beetje begint te kraken, voel ik me nog piepjong.” Kruisbergen is louter voor zijn lol bezig met film. Als hij niet op pad is, dan is hij – soms bij nacht en ontij – in de weer in de montagekamer op de bovenverdieping van zijn huis aan de Wamelse Dorpsstraat. Daar wordt momenteel de laatste hand gelegd aan het digitaliseren van de duizenden uren aan bewegende beelden die hij heeft gemaakt: pakkende reportages, schitterende documentaires, ontroerende portretten, kortom: alles wat hem aangrijpt. Maar ook losse opnamen worden gerubriceerd en op de computerschijf overgeschreven. Al digitaliserend komt hij dingen tegen die hem aangrijpen en dan wordt er, soms vele jaren na dato, een mooi, samenhangend filmverhaal van gemaakt. Geen cent krijgt hij ervoor. Ook Jos Kruisbergen is en blijft vrijwilliger. Ooit heeft hij er wel geld mee verdiend. De reportages en documentaires die hij jaren geleden maakte voor de landelijke televisie, leverden mooie bedragen op, maar die heeft hij allemaal in de stichting gestopt. Hij is opgehouden met dat landelijke filmwerk voor de NPS, RTL, de NOS en het befaamde programma Van Gewest tot Gewest. Dat kwam vooral omdat hij af en toe behoorlijk eigenwijs is. “Ik wil alleen doen wat ik leuk vind, anders houd ik het niet vol.” Met andere woorden: niemand hoeft hem te vertellen wat hij moet doen. Dat bepaalt hij zelf. “Filmen in opdracht, dat kan ik niet.” Dat neemt niet weg dat hij wijze adviezen zeker wel ter harte neemt. Een handvol Hilversumse tv-makers die negentien jaar geleden mede aan de wieg stonden van de Maas en Waalse filmstichting, schuift zo af en toe aan in de gezellige keuken van Huize Kruisbergen of groepeert zich rond een tafel in het Wamelse Veerhuis om van het mooie uitzicht over de Waal te genieten en serieuze zaken te bespreken. Regisseur Jan Keja bijvoorbeeld. En Theo Leeuwenburgh, de man achter Van Gewest tot Gewest. Dan is er tv-presentatrice Jantine de Jonge. Bijna dagelijks nog denkt Jos Kruisbergen terug aan de legendarische Gijs Stappershoef die bijdroeg de geboorte van de Nederlandse televisie. “Gijs was mijn leermeester. Hij heeft me ontzettend veel geleerd”, aldus Kruisbergen. Tot aan zijn dood is Stappershoef fan van Jos Kruisbergen gebleven en adviseur van de stichting. Op dit moment is de Wamelse cineast druk bezig met de voorbereidingen van de jaarlijkse donateursavonden in D’n Bogerd in Druten. Die vallen dit jaar in het Paasweekeinde: 30 en 31 maart. Dan zullen prachtige, nog niet eerder vertoonde beelden worden vertoond. “Het gaat om vijf gloednieuwe documentaires over Maas en Waal”, zegt Kruisbergen. Hij gaat er nog niet al te diep op in, maar licht al wel een tipje van de sluier op. Zo is er een prachtig portret te zien van een hoogbejaarde polderbewoonster. Zij vertelt hoe in de jaren vóór de ruilverkaveling de polder in de winterdag vol water stond, verhaalt over het hooien in de zomer waarbij iedereen elkaar hielp. Na afloop werd dan gezamenlijk een borreltje gedronken in het café. Maar gepest werd er ook: buurtbewoners lieten met hoogwater soms andere dorpen onder water lopen zodat ze zelf droge voeten hielden. En ze praat bevlogen over de watersnood van 1926, toen er geen houden meer aan was. Ook gaat op de donateursavonden het levensverhaal in première van een vijftigjarige Maas en Waler, die niet alleen koster was, maar ook voetbalscheidsrechter. Hij kwam in conflict met de provincie over de restauratie van ‘zijn’ godshuis, want hij was zonder toestemming al vast begonnen. Zijn vrouw moest helemaal niks hebben van de kerk, en dat leidde tot prachtige humoristische scènes. De koster en zijn vrouw zijn intussen overleden, maar ze laten een prachtig document van historische waarde na. En dan nóg zo’n mooi portret: over een gepensioneerde visboer die in de kerk als organist speelde en een nieuwe hobby vond in het restaureren en bouwen van orgels. Verder bevat het programma een prachtig humoristisch portret van een rivierdorp waar iedereen iedereen kent. Zonder dat er een draaiboek is gemaakt, ontspint zich als vanzelf een verhaal waarin mensen elkaar soms naar het leven lijken te staan. Cineast Jos Kruisbergen en de plaatselijke postbode spelen er een cruciale rol in. Tenslotte kan worden gekeken naar een film over een sprookjestuin, waaraan het hele dorp heeft meegewerkt. Intussen blijft de stichting bezig met de toekomst. Er wordt hard gewerkt aan de nieuwe website www.tweestromenlandinbeeldengeluid.nl . Alle reportages die Jos Kruisbergen de afgelopen negentien jaar maakte over het wonen, werken en leven in Maas en Waal komen erop te staan. In digitale kwaliteit, zodat overheidsinstellingen, universiteiten en scholen de gefilmde historie van de streek kunnen bekijken via onder meer het digitale schoolbord. Kruisbergen: “En we zijn ook al ontdekt in het buitenland, waar oud-Nederlanders onze reportages bekijken.”