‘Op de Rand van Land en Water’ terug in  ZieneMaasenWaal,

Er werd wereldgeschiedenis geschreven in het rivierenland. De Waal en de Maas leken het niet meer aan te kunnen. Hun uiterwaarden liepen vol tot aan de rand van de dijken. Die dreigden het te begeven en deskundigen oordeelden dat risicogebieden zo snel mogelijk moesten worden ontruimd.

Dat is de basis van een prachtige filmdocumentaire die de Maas en Waalse filmer Jos Kruisbergen in 1995 maakte. Tweestromenland in Beeld en Geluid verzorgde tientallen voorstellingen met deze avondvullende documentaire. Die trokken vele duizenden bezoekers. En nog steeds stromen de verzoeken binnen om de film nog een keertje te draaien.

Dat gebeurt tijdens de eerstvolgende editie van ZieneMaasenWaal, op woensdagmiddag 12 Februari  in D’n Bogerd in Druten. Kaarten zijn af te halen bij de balie van D’n Bogerd om 13.30 uur aanvang 14.00 uur en het programma duurt van 14.00 tot ongeveer 16.30 uur.

Januari 1995. Maas en Waal, De Betuwe en de Ooijpolder werden geëvacueerd: mens en dier maakten zich uit de voeten. Verhuiswagens brachten meubels en bedrijfsinventarissen naar hoger gelegen gebieden. Het was een operatie die zijn weerga nauwelijks kende.

De wereldpers kwam erop af, maar geen verslaggever kreeg toestemming om het gebied in te gaan. Documentairemaker Jos Kruisbergen mocht echter blijven. “Als enige. Dankzij politiebaas Willem Denecke met zijn staf”, benadrukt de Wamelse filmer. De lokale politiemensen kenden Jos Kruisbergen door en door. Ze wisten dat hij de zaak niet zou opblazen en dat hij met een integer filmverhaal zou komen. En dat kwam er: Op de Rand van Land en Water.

Kruisbergen was in die januarimaand al een week aan het filmen rond het hoge water. “Ik zag de bui hangen”, vertelt hij. Op de dijk zei hij tegen pastoor Kurstjens: “Ga de boel maar inpakken, want het ziet er niet goed uit.” Vijf dagen later werd de evacuatie aangekondigd.

In een ommezien was het vredige Maas en Waal veranderd in een verlaten oorlogsgebied. Jos Kruisbergen bleef filmen. Hij legde in soms macabere beelden vast hoe spookachtig een door mens en dier verlaten gebied eruit ziet. Het begon allemaal op donderdag 26 januari. Terwijl het water over de zomerdijk bruiste en via de uiterwaarden snel oprukte richting dijk, werden de eerste zandzakken gevuld. Op zondag 29 januari begonnen de boeren hun jongvee en schapen af te voeren. De eerste mensen vluchtten bepakt en bezakt het gebied uit. Stoere mannen hadden de tranen in de ogen staan. Op dinsdagmorgen 31 januari kwam de ‘officiële’ evacuatie op gang. Een lang konvooi van bussen, ambulances, brandweer-, leger-, ME- en politievoertuigen trok door de dorpen om de bevolking op te pikken.

Pas op zaterdag 4 februari zouden ze terugkeren, al die duizenden mensen, de veewagens vol koeien en andere dieren. De vlag ging uit en pastoor Kurstjens luidde de klokken van zijn kerk.

Het waren unieke beelden die de hele wereld over gingen. Ook toen de evacuatie voorbij was, bleef de cineast nog een jaar lang vastleggen wat de bijna-watersnoodramp voor gevolgen had.

Op die manier werd de oorspronkelijke televisiedocumentaire uitgebouwd tot de film Op de Rand van Land en Water: een document met een lengte van twee uur. “Een indrukwekkend meesterwerk”, zeggen mensen die het weten kunnen.