Alle films op deze website zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen niet worden gekopieerd. Het plaatsen van een link naar onze website is wel toegestaan.

“Grad van Bunningen: Held zonder heldenstatus”

Onderduiken in Horssen

Voor de camera van Jos Kruisbergen vertelt Cor van Summeren uit Horssen over zijn onderduik in de Tweede Wereldoorlog. Eerst zat hij een half jaar lang thuis verstopt in het hooi, tussen de ratten. Toen dat te gevaarlijk werd, verhuisde hij met twee anderen naar de oude kerk, boven de pastorie. Ze gebruikten een ladder om naar boven te klimmen, die ze telkens omhoog trokken om veilig te zijn.

Op een dag kwam Grad van Bunningen, gemeentebode in Horssen, langs bij de ouders van Cor.

Grad had gehoord dat de Duitsers een razzia voorbereidden en wist waar de onderduikers zaten. Maar in plaats van hen te verraden, waarschuwde hij het gezin. Dankzij zijn tip konden Cor en de anderen diezelfde dag nog vluchten uit de kerktoren.

Die avond stonden vier zwaarbewapende Duitsers bij de kerk. Maar ze vonden niets.”Als Grad ons niet had gewaarschuwd,” zegt Cor, “dan hadden we het niet overleefd. Hij heeft ons leven gered.”

Horssen was in de oorlogsjaren nauwelijks van belang voor de bezetter. Strategisch had het dorp nauwelijks waarde. Tot geluk van heel veel mensen die er in een relatief rustig gebied leefden. Dankzij de vele boerenbedrijven was er voldoende voedsel. Ook voor de talrijke onderduikers voor wie daar in dat stille dorpje een onderkomen was gezocht.
Toch zijn ook hier mooie verhalen ontstaan, spannende soms. Verteld met een glimlach of met diepe rimpels in het voorhoofd en een traan in de ogen.
Soms ging het bijna mis. Dan waren er razzia’s. Maar meestal leverden die niets op omdat er altijd wel mensen waren die tijdig waarschuwingen rondstuurden.
Soms ook ging het helemaal fout en werden er onderduikers gesnapt. Ze werden onderworpen aan zware verhoren en bij één van die gelegenheden lieten drie slachtoffers zich onder zware druk ontvallen dat burgemeester Jacques J.C.M. Luske actief had meegeholpen en bemiddeld bij het plaatsen van onderduikers.
Luske werd op 6 maart 1944 gearresteerd en kwam via Arnhem, Amersfoort en Vught in Duitsland terecht. Op 43-jarige leeftijd overleed hij op 27 december 1944 in het concentratiekamp Neuengamme. Zijn stoffelijk overschot werd in 1951 overgebracht naar het kerkhof van Heilig Landstichting.
De herinnering aan de Bergharense burgemeester is in het kerkdorp Horssen (tegenwoordig valt ’t onder de gemeente Druten) altijd blijven voortleven: aanvankelijk via de zogeheten Luskebank op een prominente plaats in het dorp; sinds Bevrijdingsdag 2001 heeft Horssen een echt Luske-monument. Op die vijfde mei is het door de kunstenaar Cor Litjens gemaakte monument officieel onthuld door burgemeester Aelberts en drie kinderen van Luske.
Het was een indrukwekkende plechtigheid, die in beeld en geluid werd vastgelegd door onze cineast Jos Kruisbergen.
Kruisbergen koppelt de onthulling van het monument aan de herinneringen van enkele oude Horssenaren. Luskes zoon Onno verhaalt over het trotse gevoel dat het monument voor zijn vader bij hem oproept. Schoolkinderen blijken zó lang na de oorlog nog steeds diep onder de indruk te zijn van de vele verhalen die ze te horen krijgen.
En een klein jongetje pinkt een traan weg. Hij is gewoon een beetje moe…

Alle films op deze website zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen niet worden gekopieerd. Het plaatsen van een link naar onze website is wel toegestaan.

U KUNT HIERONDER KAARTJES RESERVEREN:

VOLGEBOEKT! DONATEURSDAGEN WOENSDAGAVOND 19 MAART 2025 OM 20.00 UUR

VOLGEBOEKT! DONATEURSDAGEN DONDERDAGAVOND 24 APRIL 2025 OM 20.00 UUR

VOLGEBOEKT! DONATEURSDAGEN ZONDAGMIDDAG 27 APRIL 2025 OM 20.00 UUR

Door Bas van der Hoeven

De watersnood van 1926

Meesterwerk van Jos Kruisbergen

In de nacht van 31 december op 1 januari 1926 bezweek de Maasdijk bij Overasselt en Nederasselt. Een gevolg van extreem hoge waterstanden in de Maas en haar zijrivieren, veroorzaakt door wekenlang aanhoudende regens en smeltende sneeuw. Het Land van Maas en Waal liep onder.

Honderden mensen werden dakloos. Ruim vijf en  veertig jaar geleden begon Jos Kruisbergen met het interviewen van Maas en Walers die de ramp bewust hebben meegemaakt. De documentaire ‘De watersnood van 1926’ is nu klaar. Indrukwekkende interviews afgewisseld met – deels unieke – foto’s en filmbeelden van de natuurramp.

Bezoekers van deze site zijn eraan gewend dat cineast Jos Kruisbergen er steeds weer in slaagt het alledaagse bijzonder te maken. Dat de Wamelnaar ook het grote werk aan kan, weten ze in Hilversum nóg beter dan in het Land van Maas en Waal. Daar, in het centrum van omroepland, was het immers dat het natuurtalent van Jos werd ontdekt door tv-pionier Gijs Stappershoef. Daar was het waar hij het vak leerde. Zó goed zelfs dat hij ettelijke tv-reportages maakte voor verschillende nationale omroepen. Het geld dat hij daarmee verdiende, legde de financiële basis voor stichting Tweestromenland in Beeld en Geluid.

“Ik werd in Hilversum al snel de hoogwaterspecialist genoemd”, herinnert Jos zich, “omdat ik veel reportages over de rivier maakte, maar misschien ook wel omdat ik vaak met grote rubberlaarzen aan op de redactie verscheen.”

En nu, vele jaren later, heeft de Hilversumse hoogwaterspecialist zijn magnum opus klaar.

De documentaire De watersnood van 1926 is niet  alleen een meesterwerk omdat het een nog niet eerder vertoond, indringend beeld geeft van de ellende die de dijkdoorbraken in het Land van Maas en Waal veroorzaakten, maar ook omdat de productie de ontwikkeling van een meesterfilmer laat zien. Tientallen mensen interviewde Jos vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw. Daaronder dorpelingen die de natuurramp, bijna honderd jaar geleden, nog hadden meegemaakt. De eerste zwart-witbeelden van mevrouw Udo draaide hij in 1980 met een vhs-camera en een recordertje met microfoon. Nu werkt hij al sinds eind vorige eeuw digitaal met professionele spullen. “Een overstap die ik zonder de mensen van de stichting niet had kunnen maken”, verklaart de zichzelf digibeet noemende documentairemaker. Jos doet alles zelf. Vanaf idee tot script, camerawerk, montage, geluid, ondertiteling en muziek. “Natuurlijk zijn er specialisten die me bijstaan en adviseren”, zegt Jos. “Ik zal ze niet noemen, want dan ben ik bang dat ik iemand vergeet. Ik maak een uitzondering voor mijn vrouw Corrie. Die zoekt muziek uit, gaat regelmatig mee op pad en klaagt niet als ik dagenlang boven in mijn ‘hok’ zit te monteren. Ze heeft me altijd gesteund, ze gunde mij de kans nieuwe wegen in te slaan.”

Na anderhalf jaar monteren is De watersnood van 1926 klaar. Interviews met ooggetuigen afgewisseld door schaarse foto’s en filmpjes die toen gemaakt werden. Veerman Van Soest zegt het mooi: “Jammer dat we toen geen fototoestel hadden. Nu ben je afhankelijk van de verhalen van horen zeggen.”

Dankzij Jos Kruisbergen hebben we nu beeld én van horen zeggen. De naam Tweestromenland in Beeld en Geluid is zelden zo treffend weergegeven als in De Watersnood van 1926.

Een meesterwerk van de chroniqueur van het Land van Maas en Waal.

Te zien tijdens de Donateursdagen in D’n Bogerd in Druten.

Alle films op deze website zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen niet worden gekopieerd. Het plaatsen van een link naar onze website is wel toegestaan.

“Das Oude Gierpont, Das Oeteldonk!”
– Klassiek met een knipoog!

Door Jos Kruisbergen

Het was een geweldige verbroederingssfeer in de residentie van de oude Gierpont in ‘t Veergat in Wamel. De lucht was gevuld met vrolijkheid en enthousiasme. Afgelopen zaterdag vond er een bijzonder evenement plaats: de jaarlijkse stunt die, naar mijn mening, al honderd jaar wordt gehouden. Dit jaar werd er een historische tegel gelegd, die later in de vernieuwde Dorpsstraat van Wamel een prominente plaats zal krijgen, samen met andere historische tegels.

Een Historisch Moment

Om 11 over 11 begon het spektakel. De burgemeester, Vincent van Neerbos, verrichte de eerste handelingen om de tegels te plaatsen, zodat Prins Mark d’n Urste de tegel daadwerkelijk kon leggen. Dit vond plaats in een bomvolle residentie, waar iedereen zich verzameld had om dit moment te beleven. De burgemeester was zoals altijd nauw betrokken bij de festiviteiten. Ondanks dat hij in Boven Leeuwen woont, had hij ooit de wens om in Wamel te komen wonen, maar zeven en een half jaar geleden was er simpelweg geen woning beschikbaar. “Wie wil hier nou niet wonen, in dit prachtige dorp dat bruist van de activiteiten?”, denk wij als Wamelnaren dan . En ik kan niet anders dan beamen: het is precies de reden waarom we zo van dit dorp houden.

Trots op Wamel

Mijn vrouw Corrie en ik voelen ons vereerd om deel uit te maken van deze fantastische gemeenschap. Het is iets bijzonders om in een dorp te wonen waar traditie en gemeenschap hand in hand gaan. We maken zelfs een portret van Prins Mark d’n Urste, een rasechte Wamelnaar die het dorp nooit zal verlaten. We filmden hem zelfs al op de lagere school, en zijn betrokkenheid bij alles wat met carnaval te maken heeft, is indrukwekkend.

Tijdens de documentaire die we over Prins Mark maken, hadden we ook een interview met de burgemeester. Toen ik hem op de slotvraag vroeg of hij nog iets wilde toevoegen, begon hij ineens over mijn Oeteldonkse das en vroeg zich af waarom ik geen Gierpont-das droeg. (Bekijk het filmpje voor het volledige gesprek!)

Een Hint voor Volgend Jaar

Misschien een subtiele hint van de burgemeester dat hij volgend jaar zelf ook een das krijgt van de geweldige Oude Gierpont. Alle andere carnavalsverenigingen hadden hem al voorzien van een das, behalve de Oude Gierpont. Zou het dan eindelijk tijd zijn voor de burgemeester om zijn eigen Gierpont-das te ontvangen? Het is een gedachte die in de lucht hangt, en misschien zal het volgend jaar wel werkelijkheid worden. Beste vrienden van de oude Gierpont, ik wil jullie bedanken voor de spontane medewerking die ik altijd van jullie krijg om er weer iets leuks van te maken. En oja, die das hoef ik niet, maar ik vind het heel leuk dat jullie me elke keer opnieuw erop wijzen. Tradities moeten we in stand houden in ons mooie dorp !

De Documentaire en het Half-Vastenbal

De trailer van de documentaire over Prins Mark d’n Urste komt binnenkort uit, en met het Half-Vastenbal hopen we de film helemaal af te hebben. Het wordt een eerbetoon aan een van de meest geliefde en onvergetelijke figuren van ons dorp, die het carnaval al jarenlang in zijn hart draagt.

Alaaf!

In de tussentijd wens ik iedereen nog veel carnavalsplezier in de komende twee dagen. Geniet van de feestvreugde, de gezelligheid, en de tradities die Wamel zo speciaal maken. Alaaf, iedereen!

Alle films op deze website zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen niet worden gekopieerd. Het plaatsen van een link naar onze website is wel toegestaan.

Het Mooiste Feest van Lauwe

De Start van een Unieke Documentaire

Het is alweer 26 jaar geleden dat carnavalsvereniging De Braoiers uit Lauwe de Wamelse cineast Jos Kruisbergen benaderde om een documentaire te maken over het bijzondere Braoiersrijk, dat destijds 44 jaar bestond. Samen met zijn geluidsman Geert Megens trok hij maandenlang door het dorp, dag en nacht met de camera in de aanslag, om het mooiste feest van Lauwe vast te leggen.

Toos en Loes: Het Hart van Carnaval

In de documentaire kwamen talloze bijzondere figuren voorbij, waaronder de oprichters van het carnaval, Toos en Loes. Deze twee onvermoeibare krachten maakten met veel liefde en toewijding carnavalskleding voor de hele buurt. Terwijl zij achter de naaimachine zaten, werkten buurtbewoners samen aan een prachtige carnavalswagen. Daarnaast werd er een gloednieuwe prinsenwagen gebouwd, een trotse toevoeging aan de kleurrijke optocht.

Een Dorp in Carnavalssfeer

De feestvreugde was ongekend. Uitverkochte zalen bij Janssen Puinhoop, waar de kaartjes als warme broodjes over de toonbank vlogen. De grootste Maas en Waalse optocht trok voorbij, het bouwen van de wagens werd met passie vastgelegd, en de ouderwetse Boerenbruiloft bracht nostalgie naar het dorpsplein. Prins Jac ontving zelfs een koninklijke onderscheiding en de eerste carnavalsvierders, inmiddels op leeftijd, straalden van trots.

Landelijke Aandacht en Traditioneel Slotstuk

De documentaire haalde zelfs door Jos het landelijke nieuws op televisie. In een bomvolle feesttent blies de hofkapel haar warme klanken de ether in, terwijl de menigte, waaronder burgemeester Toon Maas, de sfeer liet bruisen. Dinsdagnacht om 12 uur verzamelde het dorp zich op het plein om, onder het toeziend oog van de brandweer, de Braoier in de hens te steken.

Carnaval Vereeuwigd

Nu, 26 jaar later, heeft Jos Kruisbergen een korte trailer van nog geen twee minuten gemaakt om een uniek stukje Lauwse carnavalsgeschiedenis opnieuw tot leven te brengen. Dankzij Tweestromenland in Beeld en Geluid heeft de carnaval van de Lauwse Braoiers een blijvende plek in de geschiedenis gekregen, voor nu en toekomstige generaties.

Alle films op deze website zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen niet worden gekopieerd. Het plaatsen van een link naar onze website is wel toegestaan.

“Een ode aan de Kerk: Pijler van Tijd en Toewijding”

Bij het zien van de indrukwekkende documentaire over de sluiting van de kerk in Wamel kun je maar tot één conclusie komen: deze kerk moet teruggegeven worden aan haar parochianen. Het verhaal van de kerk wordt op indringende wijze verteld door chroniqueur Jos Kruisbergen, die alle facetten van het rijke verleden van het godshuis belicht. Van de eerste bouw, die teruggaat tot 893, tot het hedendaagse afscheid van de kerk, de documentaire is een ode aan een gemeenschap die de kerk als kloppend hart kende.

Een rijke geschiedenis

Volgens de film ligt er mogelijk nog een priester begraven in de kerk. Het illustreert de diepe band tussen Wamel en zijn kerk door de eeuwen heen. Kruisbergen, zelf een weggeschopte misdienaar, heeft met zijn film een prachtig tijdsbeeld gecreëerd, niet alleen voor de huidige, maar ook voor toekomstige generaties.

“Ik heb dingen in het verleden van de kerk gefilmd waarvan ik destijds niet wist wat ik ermee moest,” zegt Kruisbergen. “Maar nu past het perfect in het filmverhaal van de kerk.”

Kruisbergen vertelt ook over de invloed van zijn moeder, die 107 jaar oud werd en een trouwe kerkganger was. “Als iedereen zo was als mijn moeder, dan zouden er kerken bijgebouwd worden in plaats van verkocht,” merkt hij op. Zijn moeder vond dat alles wat er met de kerk te maken had, vastgelegd moest worden. Die toewijding resulteerde in een goudschat aan beelden die nu het fundament vormen van de documentaire.

Het afscheid

De documentaire bereikt een emotioneel hoogtepunt wanneer Harmonie Koningin Wilhelmina haar laatste prachtige tonen door de gewelven van de kerk laat klinken. Het applaus dat volgt, is oorverdovend, en er worden tranen weggepinkt. Het is het definitieve afscheid van een tijdperk: de kerk van Wamel wordt uitgezwaaid.

Maar zoals acoliet Riet van Rossum in de documentaire opmerkt, is het verlies van de kerk ook het gevolg van een afnemende betrokkenheid van de gemeenschap. Oud-koorzanger Antoon Jansen herinnert zich een andere tijd: “Met Kerstmis hadden we drie missen in de nachtmis . Ik werkte bij Zondags Meubelfabrieken en kreeg speciaal vrij voor rouw- en trouwdiensten.”

De kerk kende ooit een bloeiend verenigingsleven, met meerdere koren en initiatieven zoals de kerststal die pastoor Kurstjens samen met Frans van Oijen organiseerde. Kurstjens smokkelde zelfs illegaal een kerststal vanuit Duitsland om de gemeenschap te verrijken.

Het centrale punt van de gemeenschap

Vroeger stond de kerk centraal in het leven van het dorp. Toch waren niet alle herinneringen positief. Pastoor Kurstjens, inmiddels overleden, beschrijft in de documentaire hoe Wamel ooit het hoogste aantal jongeren had dat verongelukte. “Ze kenden totaal geen verkeersregels,” vertelt hij. Bij een tragisch ongeval werd de pastoor vaak ’s nachts door de politie uit bed gehaald om het slechte nieuws aan de familie over te brengen.

Deze rol van de pastoor en de kerk als steunpilaar in de gemeenschap maakt het des te begrijpelijker dat het dorp nu zijn kerk wil bewaren voor de toekomst. De kerk kan immers maar één keer verkocht worden, en dat is een beslissing die onomkeerbaar is.

Verhalen van veerkracht

De documentaire zit vol met verhalen die de veerkracht en warmte van de gemeenschap illustreren. Zo vertelt Chris Kalkers over een episode tijdens de oorlog, toen hij vier vliegeniers in de toren van de kerk wilde onderbrengen. De pastoor antwoordde eenvoudig: “Chris, de kerk is van iedereen. Doe ermee wat je wil.”

Ook beelden van de restauratie van de kerk, de Allerzielen-processie, concerten en carnavalsvieringen met de hofkapel en carnavalsvereniging De Oude Gierpont komen voorbij. Zelfs dramatische gebeurtenissen, zoals de brand in de pastorie, worden belicht.

Kruisbergen heeft een indrukwekkend tijdsbeeld neergezet, een verhaal van mensen en hun band met het geloof. “Mijn moeder, vader en vele Wamelnaren kijken trots vanuit de hemel neer,” zegt hij.

Het einde van een tijdperk

De sluiting van de kerk is volgens velen te wijten aan een gebrek aan bezoekers. Toch doet het pijn, want eerdere generaties hebben hard gewerkt om de kerk te realiseren. Pastoor Schiks, die ijverde voor de bouw van een nieuwe kerk, zou mogelijk nog in deze kerk begraven zijn.

De documentaire leidt de kijker met korte impressies door de rijke geschiedenis van de kerk, waarbij telkens duidelijk wordt dat de kerk onlosmakelijk verbonden is met de gemeenschap van Wamel. Het is een filmisch tijdsbeeld waar andere parochies jaloers op zouden zijn.

De roep om behoud

Bij het zien van deze beelden kun je maar tot één conclusie komen: de kerk hoort bij de Wamelse gemeenschap. De documentaire is een krachtige oproep om het godshuis te bewaren voor toekomstige generaties. Want hoewel de klokken van de kerk stilzwijgen, blijft de herinnering luid en duidelijk klinken in de harten van de mensen van Wamel. Tot in lengte van jaren.

Of de documentaire ooit een breder publiek zal bereiken, blijft onzeker. Toch worstelt hij met de vraag of de documentaire breed gedeeld moet worden. Het halve dorp komt voorbij, met beelden van wat er niet meer is. Ík heb enkele mensen de documentaire laten zien, maar sommigen vonden het te aangrijpend en heftig’, aldus Kruisbergen. Voorlopig krijgt de film dan ook een plek in het archief van Tweestromenland in Beeld en Geluid , volgens de Wamelse cineast de beste locatie. ‘We maken dit voor toekomstige generaties , die straks die straks niet eens meer weten wat een kerk was.’