Help! Mogelijk gaat Maas en Waal verzuipen

Alle films op deze website zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen niet worden gekopieerd. Het plaatsen van een link naar onze website is wel toegestaan

Help, Maas en Waal gaat mogelijk verzuipen
Door Jos Kruisbergen

In het idyllische dorp Wamel, gelegen aan de oevers van Maas en Waal, heerst onrust. “Vorige week plofte er in ons dorp een folder op de mat: ‘Help! Wamel verzuipt!'”

Een onheilspellende dreiging hangt als een donkere wolk boven de gemeenschap. Tientallen dorpsgenoten hebben mij benaderd met een dringend verzoek: maak een film over de onzalige plannen van de gemeenteraad van West Maas en Waal. Het gaat om de herinrichting van de uiterwaarden, waarbij het grootschalig afgraven van het gebied een rampzalige impact zou kunnen hebben op de veiligheid en toekomst van deze kwetsbare streek.

Een regio zo lek als een mandje

Om te begrijpen waar deze zorgen vandaan komen, besloot ik de archieven in te duiken. De bevindingen van waterbouwkundige ingenieurs zoals G.P. Bourguignon en vooraanstaande professoren als Van Weele, Pons en Lippens en de Universiteit Utrecht spreken boekdelen. Zij waarschuwden al jaren geleden voor de kwetsbaarheid van Maas en Waal.”Deskundigen vertelden mij dat als je de kleilaag eraf haalt, je de kraan openzet, omdat een kleilaag het water langer vasthoudt.”Toch blijven er experts die beweren dat het wél kan. Maar de herinneringen van de inwoners vertellen een ander verhaal. Wie de beelden van kerstmis 1993 herinnert, weet hoe desastreus hoogwater kan zijn. Het wassende water dreigde toen de dijken te overspoelen. Poldermedewerkers werkten dag en nacht, sleepten met zware zandzakken, maar terwijl de ene kwelplek werd gedicht, openden zich meters verderop alweer nieuwe bronnen.

Een veerkrachtige gemeenschap

Rien Brands, een Wamelnaar die vlak bij de dijk woont, liet destijds zien hoe ernstig de situatie was. Hij verwijderde een tegel aan de voet van de dijk en voelde met zijn hand hoe een krachtige waterstroom zich een weg baande onder de dijk. Een ander schrijnend voorbeeld vond plaats bij de camping in Dreumel, waar een enorme wel het gebied bedreigde.

Bernhard Gremmen, een oud-poldermedewerker, vertelde me: “Jos, als we die wel niet onder controle hadden gekregen, was Maas en Waal overstroomd.” Ondertussen zat het toenmalige polderbestuur aan het kerstbanket, terwijl de poldermedewerkers in het donker zich een slag in de rondte werkten. Deze herinneringen zitten bij mij diep geworteld.

De evacuatie van 1995

Dertig jaar geleden, in 1995, stond het water opnieuw aan de lippen. Het hele gebied moest evacueren. Mensen en vee werden in allerijl in veiligheid gebracht. De beelden van verlaten dorpen en overvolle opvanglocaties staan nog steeds op het netvlies van de inwoners gebrand. Dit zijn herinneringen die niet vergeten mogen worden.

“Gemeenteraad, denk daar nog eens aan,” zou mijn oproep zijn. Het water kent geen genade, en de gevolgen van verkeerde keuzes kunnen catastrofaal zijn.

Ooit één front, nu verdeeld

Wat de gemeenschap extra zorgen baart, is dat de gemeenteraad lijkt te zwichten onder de druk vanuit de provincie. In het verleden boden ze moedig weerstand. Bij eerdere dreigingen van grootschalige ontzanding stonden ze zij aan zij met de inwoners. Nederland herinnert zich de opstand nog: ponten en de Tolbrug werden bezet, een vrijstaat werd uitgeroepen, en met bussen en tractoren trokken Maas en Walers naar het Provinciehuis. Het was een krachtig signaal van een gemeenschap die haar toekomst niet liet bepalen door buitenstaanders.

Een waarschuwing vanuit het verleden

Het water, zo weten de inwoners, strijdt niet tegen ons; het zoekt enkel de weg van de minste weerstand. Iedere Maas en Waler begrijpt wat hoogwater en kwelwater betekenen. Rapporten kunnen beweren wat ze willen, maar de praktijk leert anders.

Mijn boodschap aan de gemeenteraad is duidelijk: kies voor de inwoners, niet voor de provincie. Zodra het water zijn greep verstevigt, is er geen weg terug. We moeten opkomen voor de veiligheid en de toekomst van Maas en Waal, zoals deze gemeenschap dat altijd heeft gedaan: door samen de strijd tegen het water aan te gaan.

De film over deze dreiging is nu te zien op www.2bg.nl.

Verlichte tractoren in de Betuwe en kerstborrel in Wamel (2024)

Alle films op deze website zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen niet worden gekopieerd. Het plaatsen van een link naar onze website is wel toegestaan

Verlichte tractoren in de Betuwe en kerstborrel in Wamel

Het was feest in Echteld en Wamel. Hoewel er vaak wordt geklaagd over jongeren en vandalisme, bleek dit weekend het tegendeel. Bij de bakker sprak een jonge dorpsgenoot Jos Kruisbergen aan met een bijzondere vraag: “Zou je onze verlichte optocht willen filmen? Het is zo mooi, en je maakt er veel mensen blij mee die niet kunnen komen kijken. Even wat anders dan al die negativiteit.”

En zo begon het verhaal van de verlichte tractoren. In Wamel werkte een groep jongeren al weken aan de voorbereidingen. Tim Zondag, lid van het lichtjesteam Maas en Waal, vertelde enthousiast voor de camera van Jos dat de tractoren gratis ter beschikking werden gesteld door geitenboer Berns. “De brandstof betalen we zelf, maar dat hebben we er graag voor over.” Twee dagen lang werkten acht jongeren in boerenschuren om de voertuigen met duizenden lichtjes te versieren. De een was nog indrukwekkender dan de ander.

In Echteld stonden de straten vol met bezoekers die genoten van de kilometerslange, verlichte stoet. Lotte van Welie straalde: “Onze kleine mannen vinden het geweldig, en daar doen we het voor.” Simone van Gaal beleefde het spektakel voor het eerst live. “Op televisie is het al mooi, maar in het echt is het magisch,” vertelde ze terwijl haar kinderen vol bewondering naar de stoet keken.

Na afloop trok de groep naar Wamel, waar de Bootspotvereniging (BSV) hen verwelkomde. Op het dorpsplein stonden de versierde tractoren zij aan zij opgesteld, terwijl Glühwein en bier rijkelijk vloeiden. De avond eindigde met een indrukwekkend vuurwerk.

“Het was fantastisch,” zei Tim Zondag stralend. “Volgend jaar doen we weer mee.” Frouwke Hol sloot de avond af met een warme wens: “Een gezond en liefdevol 2025 voor iedereen.”

Jos Kruisbergen reflecteerde: “In een wereld vol geweld is dit een prachtig voorbeeld van saamhorigheid. Hier laat Wamel zien dat feestvreugde mogelijk is zonder vernielingen. Hopelijk inspireert dit anderen.” Tot na Nieuwjaar blijft de grote, verlichte kerstboom op het plein stralen – een symbool van licht en hoop. De reportage is te zien vanaf 6 januari 2025 op www.2bg.nl



In Memoriam: Regisseur Jan Keja (87) overleden

lle films op deze website zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen niet worden gekopieerd. Het plaatsen van een link naar onze website is wel toegestaan

In Memoriam: Regisseur Jan Keja (87) Overleden

Door Jos Kruisbergen

Van zijn dochter Annemarie ontvingen wij het droevige bericht dat Jan Keja, een man van immense betekenis voor de Nederlandse televisie, is overleden. Jan Keja, geboren in Amsterdam en later een graag geziene gast in het rivierengebied, was een pionier die zijn stempel drukte op de Nederlandse mediageschiedenis. Zijn nalatenschap strekt zich uit van iconische kinderprogramma’s zoals Het Klokhuis en Sesamstraat Sinterklaas journaal tot het winnen van een prestigieuze Emmy Award in de Verenigde Staten. Zijn veelzijdigheid als regisseur en zijn bijzondere betrokkenheid bij de stichting Tweestromenland in Beeld en Geluid hebben een onuitwisbare indruk achtergelaten.

Jan was niet alleen een televisiemaker van formaat, maar ook een mentor en inspiratiebron. Als gastdocent deelde hij zijn kennis met generaties studenten in de televisie- en filmwereld. Ikzelf had de eer om van hem te leren, net als velen die zich geroepen voelden tot het ambacht van visueel verhalen vertellen. Jan’s bescheidenheid, humor, en vakmanschap maakten hem tot een geliefde figuur in Hilversum en daarbuiten.


De Ontmoeting in Gees

Mijn eerste intensieve samenwerking met Jan vond plaats in 2003, een jaar dat ik me herinner als een mijlpaal. Samen met Geert Megens werkte we aan een documentaire over het dorp Niftrik. Een heel jaar hebben we gefilmd, iedere hoek van het dorp verkend en het dagelijkse leven vastgelegd. Toen de documentaire af was, kwam het moment van waarheid. Ik reisde naar het Drentse Gees, waar Gijs Stappershoef, een pionier van de Nederlandse televisie en mede-oprichter van onze stichting, een vakantiehuisje had. Gijs en Jan zouden de film beoordelen.

Ik was bloednerveus. Hoe zouden deze grootheden mijn werk ontvangen? Na afloop van de vertoning spraken hun woorden boekdelen: “Hier in de buurt is een goed pannenkoekenrestaurant. Dit moeten we vieren met een pannenkoek en een goed glas wijn.” Het was alsof ik goud had gevonden. “Dit is een gouden kalf,” zeiden ze beiden. Maar toen ik voorstelde de film in te sturen voor een festival, kwamen hun wijsheden naar boven: “Nee, Jos, blijf met beide benen op de grond. Er zijn nog meer prachtige filmverhalen te vertellen in Maas en Waal.”

Die dag voelde als een bevestiging van alles waar ik voor werkte. Samen met Jan Keja, Theo Leeuwenburg van de NOS, Chris Ronteltap topambtenaar ministerie van WVC en medeoprichter van Tweestromenland in Beeld en Geluid en de rest van ons team, dronken we vaak een wijntje in Het Veerhuis in Wamel, gelegen aan de oevers van de prachtige Waal. Deze ontmoetingen werden niet alleen een bron van advies, maar ook van inspiratie en vriendschap.


De Kracht van een Stichting

Jan Keja was een onmisbare schakel binnen onze stichting Tweestromenland in Beeld en Geluid. Hij was niet alleen een adviseur, maar ook een vriend die altijd geloofde in het potentieel van ons werk. Samen met Gijs Stappershoef, Theo Leeuwenburg, Chris Ronteltap, Jantine de Jonge, Ruud Stoeten en anderen hielp hij onze organisatie uitgroeien tot wat het nu is: geen “kleine stichting”, maar een instituut dat de geschiedenis en verhalen van Maas en Waal bewaart en deelt.

Eén van de hoogtepunten in onze samenwerking was een interview met Gijs en Jan in Het Veerhuis, verzorgd door journalist Bas van der Hoeven van de Gelderlander. Bas , een getalenteerde schrijver en later ook vrijwilliger bij onze stichting, maakte er een kunstwerk van. Ik nam mijn camera mee en legde het tafereel vast – een moment dat nu onbetaalbaar is geworden.

Onze stichting heeft in de loop der jaren vele documentaires geproduceerd die bijdragen aan het begrip en de waardering van het leven in Maas en Waal. Jan’s liefde voor het rivierengebied was onmiskenbaar. Hij genoot van de kabbelende Maas, de grazende koeien in de uiterwaarden, en zelfs de verwoestende kracht van de Waal wanneer het water zijn eigen weg vond. Dit alles wist hij te vangen in woorden en beelden, waarmee wij de schoonheid van onze regio voor altijd vastlegde.


Een Eerbetoon aan een Grootheid

Jan’s bijdrage aan onze stichting ging verder dan zijn werk als regisseur. Hij was een mentor en vriend die ons aanmoedigde om door te gaan, zelfs als het moeilijk werd. “Wat hier gebeurt, is uniek,” zei hij eens. “Niet alleen voor Nederland, maar misschien wel voor de hele wereld.” Deze woorden blijven een baken van inspiratie.

Nu, na 30 jaar, begint ons grote bolwerk langzaam af te brokkelen. Veel van de mensen die de kern vormden van onze organisatie zijn ons helaas ontvallen. Maar hun nalatenschap leeft voort in de vele documentaires die nog gemonteerd moeten worden. Deze verhalen mogen we de mensen niet onthouden – verhalen waar Jan Keja, Gijs Stappershoef, Geert Megens, Theo Leeuwenburg, Chris Ronteltap, Ruud Stoeten en Jantine de Jonge bij betrokken waren.

Jan Keja, rust zacht. Wij zullen je nooit vergeten. Bedankt voor alles wat je hebt betekend voor Tweestromenland in Beeld en Geluid, en voor het vertrouwen dat je in ons stelde. Aan je familie: wij wensen jullie veel sterkte in deze moeilijke tijd. Jan’s naam zal voor altijd verbonden blijven aan het werk wat we doen, en de verhalen die we vertellen.

Wonen in waterland (2024)

Alle films op deze website zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen niet worden gekopieerd. Het plaatsen van een link naar onze website is wel toegestaan

Wonen in waterland.

In het schilderachtige Waterland, gelegen in het betoverende land van Maas en Waal, raakt cineast Jos Kruisbergen elke keer opnieuw gefascineerd wanneer het waterpeil stijgt. Samen met zijn vrouw Corrie, gewapend met camera en drone, doorkruist hij de dijken, sluizencomplexen en kwelwatergebieden. Wekenlang struint hij langs de rivieroevers en legt hij de meningen van de inwoners vast.

“Mijn bloed stroomt dan net zo snel als het afvoerende water naar de zee,” vertelt Kruisbergen, terwijl hij geniet van de dynamiek van het water. De vredige zomerkade, bedoeld om het eerste hoogwater op te vangen, verandert in een kolkende massa, die met kracht de lege uiterwaarden instroomt. In een oogwenk staat het water tegen de dijk, en bij de brug van Ewijk klatert het water met oorverdovend geraas door het Verlaat richting Winssen.

De film die Kruisbergen maakt, toont adembenemende luchtbeelden van dit water- en natuurspektakel. “Ik ben ermee opgegroeid, ik ben niet bang. Water intrigeert me,” bekent Kruisbergen, terwijl hij de jonge Teun van Hulst filmt, die op een vlonder over het kwelwater balanceert. Teun deelt zijn mening: “Het is mooi, maar onze tuin gaat wel met het kwelwater naar de gallemieze.”

Bewoners zoals Jozef Stekenlenburg, Karel van Rossum, Christel Janssen Steenbergen, Jolanda Post en Johan Story delen voor de camera hun liefde voor de omgeving en benadrukken dat hoogwater bij het leven hoort. Ze laten zich niet gek maken door mediahypes en beschouwen het als een prachtig natuurverschijnsel. “De dijken zijn goed; we hebben geleerd ermee te leven,” voegt Karel toe.

In het dorp Wamel vertelt Kruisbergen over de nieuwe wijk, waar het kwelwater zelfs in de kruipruimtes staat. “Geen wonder,” legt hij uit, “ik heb gefilmd dat alle sloten in de omgeving gewoon zijn dichtgeslibt. Er is nog nooit zoveel kwelwater geweest als nu.” Dompelpompen draaien dag en nacht om het water af te voeren, terwijl de gemeenschap standvastig blijft in hun liefde voor het unieke Waterland, waar wonen en water onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn.

Kinderboerderij in Kerstsferen (2024)

Alle films op deze website zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen niet worden gekopieerd. Het plaatsen van een link naar onze website is wel toegestaan

Kinderboerderij in Kerstsferen (2024)

Door Jos Kruisbergen

Op een koude, regenachtige zaterdagavond vulde een warme gloed de straten van Wamel. De jaarlijkse verlichte optocht van de Kinderboerderij trok voorbij, een feestelijk tafereel ondanks de druilregen. Oude ezels rustten dit jaar uit, maar de kleine pony’s stapten vrolijk mee, vergezeld door kinderen en vrijwilligers. Al maanden waren de vrijwilligers in de weer om kerststukjes te maken en de boerderij om te toveren tot een winterparadijs.

Onder een knisperend afdakje stonden Bennie Looman, liefkozend “De Koning van de Oliebol” genoemd, en Harrie van Echteld oliebollen te bakken. Voor Bennie was het een emotioneel moment: na 20 jaar trouwe dienst, waarin hij weer of geen weer oliebollen bakte voor de Kinderboerderij, nam hij afscheid.

De houten blokken knetterden in de vuurkorven terwijl de Kerstman iedereen fijne feestdagen en een gezond 2025 wenste. De magie van de avond was een ode aan het dorp en haar vrijwilligers.