’t Was een goed jong. De vrolijkheid, het blij zijn: het straalt je tegemoet als zijn jonge gezicht je aankijkt. Het is een klein, gehavend fotootje van de jonge soldaat Jo van der Eijk, genomen in het vroege voorjaar van 1940. Maar het plaatje maakt herinneringen wakker. Herinneringen aan de eerste oorlogsdagen. Jo van der Eijk sneuvelde op 13 mei 1940 de Grebbeberg en rust daar op de erebegraafplaats.
Jo van der Eijk wilde dolgraag in militaire dienst, hoewel zijn ouders daar behoorlijk wat moeite mee hadden. Want thuis in Beneden-Leeuwen moesten tien monden worden gevoed en elke bron van inkomsten was dan ook welkom. Maar toch werd Jo soldaat. Gedurende korte tijd was hij gelegerd in Enkhuizen, maar al snel volgde overplaatsing naar de Grebbelinie bij Rhenen.
Op 10 mei brak de Tweede Wereldoorlog uit; drie dagen later was Jo dood. Achteraf werd duidelijk dat hij sneuvelde op de Rhenense Straatweg, vlakbij het viaduct. De dodelijk gewonde militair, ruim twee weken eerder twintig jaar geworden, werd binnengebracht in het kantoor van een nabijgelegen houthandel, maar hulp mocht niet meer baten.
Onze cineast Jos Kruisbergen brengt de herinnering aan Jo van der Eijk en aan de verschrikkelijke strijd die zich rond de Grebbelinie afspeelde, weer even tot leven. Tijdens de dodenherdenking van 4 mei 2003 trok hij samen met geluidsman Geert Megens naar het militaire ereveld op de Grebbeberg en sprak met Bets en Sjaan van der Eijk, zussen van Jo. Dat gebeurde op de plaats waar in de eerste helft van mei 1940 duizenden jonge mannen het leven verloren. Enkele authentieke beelden, beschikbaar gesteld door de Rijks Voorlichtings Dienst zijn in het filmpje verwerkt.
Bets en Sjaan herinneren zich nog als de dag van gisteren hoe het toen was: ze werden gewekt door het geraas van honderden vliegtuigen. En meteen was daar in het gezin Van der Eijck het paniekgevoel: “Onze Jo…”. Een paar dagen tevoren was hij nog op de fiets naar huis gekomen om de verjaardag van zus Bets mee te vieren. Hij trakteerde op een doos bonbons die hij uit het Jamin-snoepwinkeltje van zijn ouders had gepakt. “Nú openmaken”, zei hij tegen zijn moeder. “Want ik ken je goed genoeg: als ik weg ben, leg je ze weer terug in de winkel.”
Het duurde even voordat de Van der Eijks op de hoogte werden gesteld van het overlijden van hun op één na oudste kind. Jo’s vader had intussen op de fiets de wijde omgeving afgezocht, tot op de Veluwe. In een Arnhems ziekenhuis informeerde hij of Jo daar misschien was opgenomen.
Uiteindelijk kwam het bericht: Jo is gesneuveld. “Ons leven is daarna voorgoed veranderd”, vertellen Bets en Sjaan voor de camera van Jos Kruisbergen. “Er is immers niks ergers dan je kind te moeten afgeven zonder dat je het nog gezien hebt?”
Maar er overkwam het gezin nog meer rampspoed: ook moeder Van der Eijck kwam door het oorlogsgeweld om het leven. Op weg naar een van haar dochters die zwanger was van haar tweede kind, werd ze getroffen door een granaatscherf. Ze was nog maar 49 jaar.
Vader Van der Eijk bleef achter met acht kinderen. Hij zakte weg in somberheid, zwaarmoedigheid en verdriet. De kinderen hebben daar een behoorlijke klap van meegekregen.
Nog steeds gaan de Van der Eijks op 4 mei naar Rhenen om op het ereveld te bidden en hun broer te gedenken.
Bets en Sjaan zeggen in het filmpje dat de jaarlijkse dodenherdenking niet mag worden afgeschaft. Bets: “Het is oorlog en oorlog zal er altijd blijven. We hebben ons leergeld nog steeds niet betaald..”