Een dorp onder vuur, Wamel in de Tweede Wereldoorlog’. Het is een van de meesterwerken van de Maas en Waalse documentairemaker Jos Kruisbergen. De Wamelse cineast maakte de film in het begin van de jaren negentig, samen met dorpsgenoot Frans van Oijen. Kruisbergen laat ’m herleven, die oorlogsdocumentaire. Hij staat centraal tijdens de eerste (gratis toegankelijke) filmavond van ZieneMaasenWaal in het nieuwe seizoen: op woensdagavond 2 oktober in D’n Bogerd in Druten.

‘Een Dorp onder Vuur’ oogstte door de jaren heen enorme successen. Vele malen is hij vertoond voor stampvolle zalen; er werd landelijk aandacht aan besteed: niet alleen in kranten maar ook de NOS maakte een tv-reportrage. De documentaire leidde een jaar na de première in 1993 tot de oprichting van de Stichting Tweestromenland in Beeld en Geluid. Sinds dat moment heeft Kruisbergen vele tientallen documentaires en honderden reportages en andere films over Maas en Waal gemaakt. Daarvan is veel te zien op de onlangs totaal vernieuwde website www.2bg.nl

Zonder de hulp van veel anderen zou de documentaire er nooit zijn gekomen, zegt Kruisbergen. Zo was daar in de eerste plaats prins Bernhard die de filmers uitnodigde in Paleis Soestdijk. Voor hun camera vertelde hij over onder meer het bezoek dat hij eind 1944 bracht aan de in Wamel gelegerde Stoottroepers. Sprekend over de oorlog gaf hij de filmers ook een boodschap mee: “Iedereen zal alles moeten doen om te zorgen dat zoiets nooit meer gebeurt.”

Kruisbergen en Van Ooijen wilden graag wat originele filmbeelden uit de oorlog in hun documentaire opnemen. “Maar dat was niet te betalen. We konden via de Rijksvoorlichtingsdienst materiaal krijgen, maar dat kostte tien gulden per seconde. Er is toen koortsachtig overleg gepleegd en uiteindelijk kregen we het allemaal voor niks”, aldus Kruisbergen. “Frans en ik denken dat Prins Bernhard daarin een rol heeft gespeeld, maar dat hebben we nooit bevestigd kunnen krijgen.”

Er werd de filmers nòg een gelukje aangereikt: het bedrijf Haghefilm heeft het originele oorlogsmateriaal van de RVD vanaf celluloid overgezet op videoband: een cadeautje van om en nabij de 10.000 gulden.

En dan was daar de bekende Brabantse componist Jan van Dijk. Hij maakte belangeloos de filmmuziek. Die werd onder leiding van Jan Bosveld uitgevoerd door de Wamels harmonie Koningin Wilhelmina. Hilversumse omroepvrienden van Jos Kruisbergen kwamen met een speciale geluidswagen naar Zaal Rutten in Wamel om het allemaal kosteloos op te nemen; muziekregisseur was televisiepionier Gijs Stappershoef, regisseur van grootheden als Mies Bouwman, Rudi Carrell, Koos Postema en Tom Manders (Dorus). Stappershoef was leermeester van Jos Kruisbergen en zou later adviseur worden van Tweestromenland in Beeld en Geluid. Dat bleef hij tot aan zijn dood in 2010.

De Wamelse filmmakers hadden het geld niet voor apparatuur om daarmee de vele uren filmmateriaal te monteren tot een handzame documentaire. Reden waarom Kruisbergens omroepvrienden ook de montagefaciliteiten beschikbaar stelden. Yvonne Engelaar van de NOS hielp bij die montage: ook gratis.

“Zo’n film maken kost tónnen”, zegt Kruisbergen. Maar dankzij alle hulp hebben wij het zó gered, zelfs zonder subsidie.”

Denk overigens niet dat er op die tweede oktober perfecte beelden over het scherm voorbij rollen. De film werd destijds via het huis-tuin-en-keuken-videosysteem VHS opgenomen, en zoals dat met alle oude videofilms gebeurde, trad er na verloop van tijd enige slijtage op. Door de film te digitaliseren is die achteruitgang tot stilstand gebracht. “En er kan gelukkig nog heel goed naar worden gekeken”, aldus Jos Kruisbergen.

De filmavond in D’n Bogerd op 2 oktober begint om acht uur. Gratis kaarten kunnen alleen worden aangevraagd via deze website www.2bg.nl  via Reserveren, Lijst evenementen, ZieneMaasenWaal 2 oktober.