Alle films op deze website zijn auteursrechtelijk beschermd en mogen niet worden gekopieerd. Het plaatsen van een link naar onze website is wel toegestaan.

Het oeroude geheim van ‘Over de Maas’

Door Ruud Stoeten

De rijkste archeologische vindplaats van Nederland. Een plekje waar letterlijk duizenden dingen uit de oertijd boven water komen. ‘Over de Maas’, daar hebben we het over: het uiterwaardengebied tussen Alphen en Dreumel, de plek waar ’s lands grootste rivieren elkaar kushandjes toewerpen.

Niemand had dat ooit gedacht toen het gebied Over de Maas jaren geleden werd aangewezen als nieuwe commerciële Nederlandse zandbak. Er moest toch iets gebeuren, vond men, nadat de voorgenomen zandwinning bij Maasbommel was geschrapt toen de halve wereld zich daartegen blééf verzetten. Belangrijkste tegenargument: zandhappen op die plek zou vast en zeker betekenen dat het feeërieke Maasbommel met omstreken en al in de golven zou wegzakken.

Een stukje verderop gelden die bezwaren minder, zo luidden de verwachtingen. En sinds die tijd wordt daar flink huisgehouden. Het zand van Over de Maas vindt gretig aftrek als bouwstof voor wegen, huizen en wat dies meer zij. Maar behalve zand dook er ook een historische schat op uit de zoetwatergolven tussen Waal en Maas. Filmkunstenaar Jos Kruisbergen liet zich tijdens een open dag verbazen door de talrijke aardse bodemvondsten die de afgelopen jaren in het geniep uit het slijk tevoorschijn blijken te zijn gehaald. In het geniep, ja, want er moest worden voorkomen dat pottenkijkers in de weg zouden gaan lopen of met al dat belangrijke spul aan de haal gingen. En inderdaad: zeven jaren lang bleef de aanwezigheid van die schatkamer geheim. Zelfs de mensen die vlakbij wonen, hadden geen idee.

Maar het lag tijdens de Nationale Archeologiedagen anno 2017 allemaal mooi uitgestald en Jan en allemaal konden zich er eindelijk van overtuigen dat het hier in de prehistorie bruiste van het leven. “Ik ben gek op mammoets”, zegt archeoloog Niels Kerkhove. “Maar ik heb er nog nooit eentje vastgehouden. En dan worden alleen hier al tienduizenden restjes van die beesten gevonden.” En Thijmen Schippers versjouwt heel voorzichtig de kaak van een wel 30.000 jaar oud oerbeest naar een plekje waar opa Jos Kruisbergen er een mooi plaatje van kan maken.

Sigrid van den Heuvel was één van de samenstellers van een bijzondere expositie die was ingericht rondom de bodemvondsten. Niet alleen oeroude al lang geleden uitgestorven dieren lieten hun resten achter, maar het heeft in deze natte hoek van het land ook gewemeld van de mensen, getuige vondsten als onder meer scheepswrakken, aardewerk, bouwmaterialen, fragmenten van bouwsels, noem maar op. Die buit heeft geleid tot spannende verhalen over die vroegere bewoners: Noormannen, kannibalen wellicht, allerlei  volksstammen, Romeinen…

De belangstelling voor de Maas en Waalse vondsten was enorm. Er moesten tijdens de Archeologiedagen speciale verkeersregelaars worden opgetrommeld om de toestroom – vanuit het hele land – in goede banen te leiden. En ja, meteen ook waren daar de speurneuzen met hun metaaldetectoren die de verschillende zandstrandjes nauwkeurig onder de loep namen.

De talrijke Maas en Waalse historici zijn euforisch. Ze komen uiteraard aan het woord in de documentaire van Jos Kruisbergen: voorzitter Jos van Koolwijk van de Stichting Tremele bijvoorbeeld, en Peer Witzel van de werkgroep Historisch Alphen aan de Maas.

En heel langzaam beginnen er ideeën voor een mooie toeristische toekomst van het gebied vorm te krijgen: er zou een museum moeten komen waarin al die verbazingwekkende bodemvondsten kunnen worden gepresenteerd. Of een uitgebreid bezoekerscentrum. Of een schuur die wordt verbouwd tot een Romeins castellum; “Daar zou de overheid best een paar centen in kunnen steken”, vindt Peer Witzel. Ook Jos van Koolwijk ziet het al helemaal voor zich: “Een prachtige presentatie van ons nationaal erfgoed, middenin wat straks een mooi natuurgebied wordt…”